Bây giờ em hiểu em là ai. Em tưởng em không có tội tình gì,mà sao em lại khổ như vậy, em đâu có biết em đã làm khổ biết bao nhiêu người. nếu không đi tu chắc em lại sa vào địa ngục mà không biết mình có lầm lỗi gì.
Pataliputa, ở xa về hướng Bắc của Magadha, là một thành phố của ngàn hoa, đẹp và phồn thịnh nằm dọc bờ sông Hằng, về sau trở thành kinh đô của Hoàng đế A Dục. Những căn nhà đầy hoa, nở quanh năm tùy theo mùa. Một hôm có hai sư cô đến khất thực trong thành phố.Cả hai đều còn rất trẻ. Có một cô trông hết sức dịu dàng và xinh đẹp, thanh thản, im lặng đi từng bước trên đường phố. Sau khi khất thực, họ đến bờ sông, tìm chỗ mát, ngồi ăn. Xong, lúc nghỉ trưa, sư cô có tên là Bodhi hỏi sư cô kia:
– Isidasi, em còn trẻ và xinh đẹp. Vậy hãy nói cho sư chị nghe tại sao em đi tu làm sư cô?
Isidasi trả lời:
– Em không biết chuyện của em có ích lợi gì cho việc tu hành của sư chị không, nhưng em rất hoan hỷ kể cho sư chị nghe tại sao em đi tu”.
Isidasi im lặng thở vài hơi, mỉm cười, dịu dàng cất giọng trong trẻo kể chuyện.
– Cũng như sư chị, em thuộc dòng dõi Sakya. Ba em là một thương gia hiền lành và rất thành công ở Ujjeni, kinh đô nước Avanti. Em là con một nên ba má cưng chiều em lắm. Khi em vui ba má em vui; khi em có chuyện buồn phiền, dù không đáng kể ba má cũng tìm đủ cách làm cho em vui. Em không bao giờ bị bất cứ ai trong nhà than phiền hoặc chỉ trích. Những người giúp việc đều khen ngợi em, họ nói mọi chuyện em làm đều hoàn hảo cả. Khi em tới tuổi lập gia đình, ba má em cố gắng tìm cho em mộ người chồng xứng đáng. Ông bà thường nói: “ Isidasi, không có đứa con gái nào trên trái đất này mà có thể thông minh, xinh đẹp và dễ thương hơn con được. Ba má sẽ tìm cho con một người chồng xứng đôi vừa lứa để đời sống gia đình con được hạnh phúc lâu dài.”
Ba má em cứ lập đi lập lại những lời như trên. Một hôm, ba má em nhận được lời cầu hôn và rất vừa ý. Một ông mai của một gia đình quý tộc rất giàu ở phố Saketa, nước Kosala, đến giạm hỏi em cho người con trai của chủ, nghe nói đẹp trai lắm. Ba má em nhanh chóng đồng ý và vui vẻ reo lên: thật xứng đôi vừa lứa!.
Vào một ngày đẹp trời, em mặc đồ cưới rất đẹp cùng với đoàn người đưa dâu, lên đường đi Saketa. Từ ngày về nhà chồng, em cố gắng hết sức để hoàn thành bổn phận của một người vợ hoàn hảo. Sáng và tối em đều đến tận phòng để thăm hỏi ba má chồng rất lễ phép, cuối đầu đảnh lễ đụng vào chân ba má. Bất cứ khi nào có một người ba con bên chồng vào phòng, em đứng dậy nhường chỗ, em ngồi chỗ thấp hơn…em cất đồ ăn thức uống đùng nơi đùng chỗ và nấu món ăn ngon đúng theo ý thích của mỗi người. mỗi sáng em thức dậy trước mọi người, chuẩn bị bữa điểm tâm cho cả nhà. Xong em đi vào phòng ngủ đánh thức chồng em dậy. Sau khi rửa tay chân ở ngoài cửa, em mang lược gương và đồ trang điểm vào để chải đầu, làm đẹp, giúp anh ấy mặc quần áo, kính cẩn như nữ tì hầu hạ.
Em hầu hạ chồng như mẹ đối với con trai một vậy: tự tay em nấu và dọn cơm, tự tay em rửa chén đĩa. Em phục vụ chồng hết sức mình: dậy sớm, siêng năng, luôn luôn khiêm tốn đức hạnh. Mẹ chồng khen em: “Trời thương! Má có con dâu tuyệt vời!” . Nhưng không biết vì lý do nào, em càng cố gắng làm một người vợ hoàn hảo, chồng em lại càng bất mãng hơn: “Em biết không, em không phải làm như vậy.” Em trả lời: “Nhưng đây là bổn phận làm vợ của em”.
Em càng chăm sóc chồng em thì chồng em càng ghét em, càng gắt gỏng. Một hôm em sửng sốt khi nghe anh ấy nói: “Ba má! Con không thể nào sống thêm được một ngày nào với cô Isidasi nữa. con muốn ba má cho phép con li dị nó”. Ba má chồng em rất ngạc nhiên hỏi anh ấy chê em chỗ nào trong khi là người vợ thông minh và siêng năng như vậy. Anh trả lời: “Cô ấy đúng là người vợ hoàn toàn. Nhưng con không yêu cô ấy, vậy thôi…thật ra con ghét cay ghét đắng cô ấy. Nếu ba má không cho phép ly dị, con bỏ nhà ra đi ngay.”
Mặc cho ba má chồng nói gì, anh khăng khăng không đổi ý. Sau cùng ông bà đến hỏi em: “Con đã làm gì vậy? Con có xem thường hoặc xúc phạm chồng con không? Hãy thẳn thắn nói thật.”
Em chỉ biết lắc đầu. Ba má chồng buồn bực lắm, nhưng cũng không làm gì được, phải chiều theo ý con trai. Khi ba chồng đưa em về nhà ba má em tại Ujjeni, ông nhìn lên trời than thở: “Tại sao có thể xảy ra như vậy được, trời hết thương tôi rồi”.
Em chỉ biết tự an ủi là chồng không biết hưởng những sự chăm sóc của em. Ba em nói em: “Quá tốt cho một ngường chồng như vậy”, và hứa sẽ tìm cho em người chồng khác thích hợp với em hơn.
Chẳng bao lâu ba em tìm được một hôn phu mới: gia đình này không giàu như gia đình chồng đầu tiên nhưng cũng khá giả, người con là một chàng trai trẻ hiền lành.
Em suy nghĩ: “Điều kiện gia cảnh của họ thấp hơn gia đình mình, vậy chắc chắn người chồng mới sẽ coi trọng em và sẽ nhận thấy em là người vợ xứng đáng”.
Em về nhà chồng với phân nửa số hồi môn so với lần về nhà chồng lần đầu. Em tận tụy khó nhọc hơn lần trước để làm một người vợ kiểu mẫu. Em phục vụ chồng và ba má chồng cho đến lúc em mệt rã rời. Em chắc chắn không ai có thể chỉ trích em được vì em lo mọi việc rất chu đáo.
Mớí được một tháng thì bất thình lình, một hôm chồng em la lớn: “Tôi không chịu đựng nổi nữa rồi, trở về nhà cô ngay! Tôi muốn cô ra khỏi nhà tôi ngay!”. Em cảm thấy như bị sét đánh. Em suy nghĩ: “Ông này giống hệt ông chồng trước của em. Tại sao lại phải sống chung với những ngươi như vậy?” Một lần nữa em bị gửi trả về nhà. Lòng em tràn ngập niềm thất vọng và xấu hổ. Em đóng kín cửa phòng, không còn muốn gặp ai nữa.
Người chồng thứ ba mà ba em chọn là một khất sĩ, có khả năng tự chế, uy tín vì đã trải qua nhiều năm tu khổ hạnh. Một hôm thấy tu này đến khất thực tại trước nhà, ba má em cố thuyết phục ông thầy tu làm rể vì ông bà tin tưởng rằng sau cùng em cũng được hạnh phúc. Thầy cởi chiếc áo rách, để bình bát xuống, nhận lời.
Em thật lòng phục vụ người chồng mới. Người này có cái nhìn an tĩnh và xuyên thấu. Ông lặng lẽ quan sát em. Ông rất dịu dàng. Chỉ được nửa tháng, ông đến gặp ba má em và nói:
– “Cho con xin lại cái áo rách và cái bình bát. Con muốn đi tu trở lại.”
Ba má em lo lắng hỏi:
– “Trong nhà có điều gì làm cho con không bằng lòng? Nếu con muốn thay đổi thì cứ nói thẳng. Ba má sẽ làm những gì con muốn”.
– “Nếu chỉ có mình con ở đây thôi, con rất hài lòng. Con chỉ không muốn sống chung với em Isidasi. Con không cần chi khác.”
Em muốn chết đứng tại chỗ. Nếu em biết em sai ở chỗ nào, dù một chút xíu em cũng cố gắng sửa sai. Nhưng em không thể tưởng tượng ra đều em sai lầm là gì. Em cảm thấy cả thế gian như đã bỏ rơi em, đã đẩy em ra bên lề của xã hội.
Sau khi người chồng thứ ba từ giả ra đi. Em không ngừng suy nghĩ: tự tử hay là đi tu. Em muốn bỏ nhà ra đi, nhưng đi đâu, dường như không có chỗ nào cho em dung thân, chỉ có vủng tử địa. khi em sắp quyết định tự tử, Ni sư Jinadatta xuất hiện trước cửa nhà em để khất thực. Ni sư nồi tiếng là giỏi về giới luật, thông thạo pháp học và nghiêm trì giới hạnh. Em đứng lên, kính cẩn mời Ni Sư ngồi. Sau khi đảnh lễ, em cúng dường thức ăn, thức uống, tất cả những món ngon vật lạ trong nhà. Em thưa với Ni sư:
– “Kính bạch Ni sư, xin vui lòng giúp cho con được đi tu, sống đời không gia đình. Con không ham muốn gì hết, chỉ muốn gia nhập Ni đoàn.”
Ni sư Jinadatta chăm chú nhìn em. Ba em ngồi kế bên nói:
– “Con ơi, tu đâu cho bằng tu nhà. Tại dây con có thể cúng dường các vị khất sỹ, các thầy Bà-la-môn. Hãy ở lại nhà với ba má”.
Em lễ phép chấp tay, vừa nói vừa khóc nức nở. Những lời nói này tự nhiên tuôn chảy ra: “Ba ơi, con sẽ tiếp tục tạo ra nghiệp xấu, trong kiếp sống này và các kiếp sau. Cũng vì điều ác con đã làm, con gây tổn thương cho ba người chồng của con. Vì vậy con muốn tiêu trừ nghiệp ác.”
Giờ đây nghe chính tiếng mình nói ra em đã hiểu: em chỉ thương em thôi. Em cố gắng hết sức làm việc nhà cũng để chỉ tự thoỏa mãn cái ta của mình. Tử lúc còn nhỏ, trong nhà lúc nào em cũng được khen là giỏi, là hay, là nhất cả, và em tin tưởng như vậy. Kết quả là em không biết mình có thật sự thương và hiểu chồng không vì họ cũng cần được yêu thương vậy. Ngày qua ngày em đã làm mấy ông chồng bất mãn mà không hay biết gì cả.
Nước mắt ràn rụa trên mắt, em xin phép ba má cho em xuất gia làm Ni cô. Ba má em mỉm cười gật đầu. Ba em nói: “Con hãy chúng ngộ Bồ đề và chánh phàp tối thượng. Con hãy chúng đắc Niết bàn như Đức Phật đã thành tựu và chứng đạt.
Vậy là em rời bỏ đời sống bình thường, từ giả ba má, bà con và người giúp việc, nhiệt tâm lên đường tìm chân lý. Sau bảy ngày xuất gia, nhờ tinh tấn hành thiền, em chứng được Ba Minh. Em biết được những kiếp sống trước. Sư chị hãy lắng nghe, em sẽ kể những hành động nào trong kiếp trước đã trổ quả ngày nay.
Tám kiếp sống trước, em là một chàng trai làm nghề thợ bạc, giàu có, đẹp trai, hòa hoa phong nhã. Phụ nữ mê em lắm. Em trổ tài dụ dỗ những phụ nữ đã có chồng, các cô gái nhẹ dạ, thay tình nhân như thay áo, em làm nhiều gia đình tan vỡ, nhiều cô gái oán hờn đau khổ vì bị bỏ rơi. Em không thương hại tội nghiệp ai cả. em coi tất cả tội nhân là chiến lợi phảm, là phần thưởng của em.
Do hậu quả của những đau khổ đã gậy ra, lúc chết em tái sinh vào địa ngục, chịu thiêu đốt trong một thời gian dài.
Thoát khỏi cảnh địa ngục, em tái sinh vào thai bào của một con khỉ. Mới bảy ngày sau khi sinh, để ngừa sự tranh giành ngôi vị nên em bị khỉ chúa thiến. Đây là hậu quà của việc quyến rũ vợ người.
Em chết tại rừng Sindhava, tái sanh vào tử cung của một con dê. Em làm con dê què, chột mắt, bị thiến, chuyên chở trẻ em suốt mười hai năm. Em bị giun sán, thiếu sức khỏe. Đây là hậu quả của việc quyến rũ vợ người.
Sau khi chết, em tái sanh vào bụng con bò cái của ông lái buôn bò. Làm con nghé lông đỏ thẫm, bi thiến lúc được mười hai tháng. Em phải kéo cày, kéo xe, lại còn bị mù, kém sức khỏe, luôn luôn lo lắng. Đây là hậu quả của việc quyến rũ vợ người.
Sau ba lần làm thú, em được tái sanh vào cảnh người, Một người lại cái, con một người nô lệ làm công cho một gia đình trong thành phố. Bọn con trai và con gái không bao giờ giao thiệp với em. Họ cho em là một con người kỳ quái. Em sống cô đơn. Đây là hậu quả của việc quyến rũ vợ người. Em chết vào tuổi hơn ba mươi. Và lần này, em tái sanh làm con gái một ông đánh xe bò. Gia đình nghèo, nợ nần tứ tung. Tiền lời chồng chất, ba em không thể nào trả nổi nên chủ đoàn xe buôn bắt em thế nợ. Mặc dầu em la khóc, hắn vẫn lôi kéo em về làm nô lệ. Lúc lên muời sáu em là một cô gái xinh đẹp. Con trai ông thương gia thương em nên lấy em về làm vợ nhỏ. Tự nhiên là bà vợ lớn không thích chuyện này. Thật ra chị vợ lớn rất hiền lành, đức hạnh, thương yêu chồng nhưng bằng mọi giá tìm cách chia rẽ, gây oán hận giữa hai người. Sau cùng em thành công, gây ra biết bao nhiêu đau khổ, đổ vỡ hạnh phúc gia đình ngươi ta.
Quả của những nghiệp bất thiện khi em là chàng thợ bạc đã tàn lụi. Nhưng những đau khổ do em gây ra cho gia đình con ông thương gia đã đưa đến hậu quả trong kiếp hiện tại: liên tiếp ba người chồng khinh rẻ em, chê bỏ em mặc dù em chăm sóc hầu hạ họ như người nô lệ. Và chỉ một chút nữa là em đã tự tử rồi.
Bây giờ em hiểu em là ai. Em tưởng em không có tội tình gì,mà sao em lại khổ như vậy, em đâu có biết em đã làm khổ biết bao nhiêu người. nếu không đi tu chắc em lại sa vào địa ngục mà không biết mình có lầm lỗi gì. Bây giờ qua kinh nghiệm tu tập em biết rõ tình thương yêu của Đức Phật thật là bao la vô lượng. Thôi đủ lắm rồi, ngày nay em đã hoàn toàn chấm dứt mọi việc như vậy!
Khi Isidasi kể xong câu chuyện dài về cuộc đời của mình, mặt trời đang lặn về hướng tây. Mặt nước mênh mông của sông Hằng lấp lánh màu đỏ thẫm của ánh sáng chiều. Hai sưu cô từng bước thiền hành trong im lặng, thanh thản hướng về ni viện.
Câu chuyên trên được kể theo tập 40- kệ Isidasi Kinh tiểu bộ do hòa Thượng Thích Minh Châu dịch.
